Batı'daki Gazali Etkisi

..... Gazali’nin filozofları tenkidi İslam dünyasında Eş’ari kelamını kuvvetlendirmekten başka büyük tesir yapmadı. Halbuki, Latince çevirileri yardımıyla Batıda sonraki yüzyıllarda tesiri büyük oldu. Miguel Asin Palacios’un gösterdiği gibi, rahip Ramon Marti onlardan ilham aldı. Metinden büyük bir şey değiştirmeden fakat adını zikretmeden “Puqio Fidei” sinde Gazali’den birçok parçalar aldı. Pascal da bu rahibin adını zikretmeden “Pensées”de ondan faydalandı. Gazali ve Pascal arasındaki fikir akrabalığı buradan geliyor. Saint Thomas de Gazali’nin birçok fikirlerini , ya asıl Latince çevirilerinden faydalanarak ya da, Ramon Marti vasıtasıyla kullandı. Ortaçağın sonuna doğru Gazali tesiri daha büyüktür. 14.yy’da üç şüpheci filozof, Peter d’Ailly, Nicolaus d’Autricourt, Guillaume d’Occam “sebeplik” sorusunda Gazali’den ilham aldılar. Batıda Eş’ari isimciliğinden ençok faydalanan Occam, “sebeplik” fikrine ait tenkitleriyle sezgili ve ilahi bilgiyi savunuyor ve Thomas’a hücum ediyordu. Çağdaş filozoflar arasında Gazali’ye ençok benzeyenler; Kant ve İskoçya ekolü veya imancılık felsefesidir.

Ord. Prof. Hilmi Ziya ÜLKEN

“İslam Felsefesi Kaynakları ve Tesirleri” s.124