........... Örneğin bir radyum atomu durup dururken bir alfa taneciği yayınlayabilir mi? Alfa taneciğinin yayın zamanı önceden söylenemiyor. Fizikçiler tecrübelerine bakarak diyebilirler ki, bu yayın ortalama olarak ikibin yılda bir vaki oluyor. Alfa taneciğinin çıkışını gözleyecek olursak, fizikçiler burada, böyle bir yayını zorunlu kılan o daha önceki olayı soruşturmuyorlar artık. Önce gelen olayı bulmak istemek pekala mantıksaldır. Şimdiye kadar bu olayı bulamadık diye cesaretimizin kırılmasına da gerek yoktur. Peki ama, Kant’tan bu yana bilimsel yöntemler böylesine önemli bir sorunda bu kadar değişikliğe mi uğramıştır?
Bu soruyu iki biçimde cevaplamak mümkündür: Biz, tecrübelerimizle, deneylerle, Kuanta yasalarının doğruluğu sonucuna vardık. Böyle olduğuna göre, yayının kendisinden belirli bir anda zorunlu olarak doğduğu o önce gelen olay yoktur, bunu da biliyoruz demektir.
İkinci cevap şu: Biz önce gelen olayı tanıyoruz, ama “kesinlikle” tanımıyoruz. Atom çekirdeğinde alfa-taneciğini yayınlatan kuvvetleri biliyoruz, nevar ki bu bilgimiz bir kesinsizliği içeriyor ve bu kesinsizlik de çekirdek ile evrenin geri kalan bölgesi arasında oluşan karşılıklı-etkiden doğuyor. Alfa-taneciğinin niçin tam o anda yayınlandığını bilmek istersek, tüm evrenin mikroskobik durumunu, içine gözlemcinin de girdiği tüm mikro durumları bilmemiz gerekir. Oysa bu gerçekten imkansız bir şey.
Werner HEISENBERG
“Fizik ve Felsefe”
(St. Andrews Konferansların’ndan) Çev. Yılmaz Öner Belge Yay. S.71-2
Yorumlar
Yorum Gönder