………………..Alışılmışlığın sonucu olarak birinin sebep diğerinin netice olduğuna inanılan iki şeyden birinin, diğerinin yanında bulunması bize göre zaruri değildir. Hatta, yan yana bulunan iki şeyin biri sebep diğeri netice değildir. Bunlardan birinin ispatı diğerinin ispatını içermediği gibi, birinin nefyi (olumsuzlamak, yokluğunu iddia etmek) de diğerinin nefyini içermez. Bunun için, birinin vücudu (varlığı) diğerinin vücudunu gerektirmediği gibi, birinin yokluğu da diğerinin yokluğunu gerektirmez…………………………………… Bunlardan birinin, diğerinin yanında bulunması, aslında biri diğerinden ayrılmayacak şekilde zaruri değil, yüce Allah’ın takdiri neticesinde olur……………………………. Birtek misal ele alalım: Ateşe yaklaştırılınca pamuğun yanması……………………. Pamukta siyahlık yaratmak, cüzlerini (parçalarını) dağıtmak ve onu yanmış kül haline getirmek suretiyle yanma fiilini yapan yüce Allah’tır. Bunu ya melekler vasıtası ile veya vasıtasız yapar. Ateş, kupkuru bir maddedir. Hiçbir fiil neydana getiremez.
Şu halde ateşin fail olduğunun delili nedir? Onların (Filozofları kastediyor muhtemelen Farabi ve İbn-i Sina), pamuğun ateş yanında bulunması sırasında yanmanın meydana geldiğini müşahede etmelerinden (görmelerinden) başka bir delilleri yoktur. Bu müşahede ise, yalnızca pamuğun ateşin yanında yandığını gösterir; ateş sebebi ile yandığını ifade etmez. Yanmasının da ateşten başka bir sebebi bulunmadığını ispatlamaz……………………………………………Şu halde, bir şeyin, imkanı ile birlikte bazı vakitlerde Allah’ın ilminde onu yapmayacağının geçmiş olması ve bu vakitte bunu yapmayacağına dair bizde bir ilim meydana getirmesiyle, o şeyin Allah’ın makdurları (Allah’ın takdiri) cümlesinden bir mümkün olması arasında bir mani yoktur.
Gazali
“Tehâfüt el-Felâsife”
Onyedinci Mesele Ahsen Yay.02 s.181-2-6
*Parantezler bana aittir.
ÖNEMLİ NOT: Gazali bunları 11.yy'da söylemiştir. Ozaman elbette Bilim yada bilimsel yöntem diye birşey yoktu. Atomların varlığını ispat etmeye daha asırlar vardı. 20.yy'da Kuantum Fiziğinin kurucularından Nobel Fizik ödüllü Heisenberg'in aşağıda St Andrews konferanslarında determinizm, imkan ve zorunluluk gibi konularda söyledikleri inanılmaz derecede Gazali'nin söyledikleri ile paralellik göstermektedir. İlgili yazı aşağıda okunabilir. Konuyla ilgilenenler kitapları edinip daha etraflı bilgi sahibi olabilirler.
Yorumlar
Yorum Gönder